Staand in de keuken een halve reep chocola opeten. Snel en stiekem, zodat je kiddo’s of wederhelft het niet zien. De halve dag afgeleid worden door wat er allemaal in de voorraadkast ligt. ’s Avonds op de bank neerploffen en gedachteloos chips en snacks eten alsof je niet anders kan, tot je buikpijn hebt. Om je iedere avond superschuldig te voelen over wat je hebt gegeten, gepaard met wéér dat voornemen om het morgen echt helemaal anders te gaan doen. Beter. Minder. Gezonder. Want de angstige gedachte ‘hoe moet dat met dat lijf en die kilo’s als ik zo doorga?’ vlamt steeds vaker op. Herkenbaar? Last van eetbuien? Je bent niet alleen.
Ik hoor van zo veel vrouwen dat ze in deze rare tijden van lockdown veel onrust ervaren rondom eten. Was je al ontevreden over je lichaam of je gewicht of worstelde jij vóór deze hele toestand al met eten, eetbuien of emo-eten, dan kan het nu nog pittiger worden. De spanning loopt dan nog hoger op. En je gaat je, nog meer dan anders, zorgen maken over wat je eet en weegt.
WAT GEBEURT ER DAN?
Je wordt nog strenger voor jezelf. Je neemt je voor om minder te eten, meer te bewegen en gaat jezelf nog meer eetregels opleggen. Alleen: meestal werkt strenger zijn net averechts. Wat wel kan helpen, is even uitzoomen en nagaan waarom je nu precies die eetbuiten hebt. Waarom je telkens weer het gevoel hebt dat je niet anders kán dan die zak chips leegeten, terwijl je het tegelijkertijd zo graag níet wilt.
Waarom loop je vast in die cyclus van diëten en eetbuien? Stel ik die vraag aan de vrouwen die ik begeleid naar een ontspannen relatie met eten en hun lichaam, dan hoor ik antwoorden als: “Ik ben nu eenmaal eet/suiker/snackverslaafd” tot “het ligt aan mezelf want ik heb niet genoeg discipline”.
Niet waar. Het ligt helemaal niet aan jou.
Ik leg dan ook graag even uit waaraan wél.
Om je gewicht en eetgedrag te beheersen heb je allerlei regels bedacht. Sommige dingen mag je niet van jezelf (bijvoorbeeld doordeweeks chips eten) en sommige dingen móet je van jezelf (zoals de dag beginnen met havermout en fruit, ook al heb je er niet per se zin in). Hoe vaker je hebt gelijnd, hoe meer regels en restricties je vaak hebt. Je maakt je eetkeuzes dan met je hoofd, waarbij je regels leidend zijn, in de plaats van je te laten leiden door je lichaam en je lichamelijke (smaak)behoeftes. Maar die regels, werken vaak eetbuien in de hand.
Je krijgt dan last van:
- Het ‘What the hell-effect’. “Ik heb een handje chips gegeten en nu kan ik net zo goed die hele zak nemen. En een ijsje. En wat snoep Het is toch een verloren dag, dus wat maakt het uit?”. Je geeft jezelf mentale toestemming om het ‘verboden voedsel’ te eten met het gevolg dat je er op een soort rebelse manier heel veel van eet.
- Het ‘Get it while I can-effect’: Je besluit op vrijdag dat je maandag weer aan de lijn gaat. Het gevolg: heel het weekend eet je alles wat los en vast zit. Want ‘je mag nog even genieten’.
- Het ‘Fantoom-effect’: Hoe vaak heb je een rijstwafel gegeten terwijl je eigenlijk zin had in chips of snoep? Hoe vaak heb je een salade gegeten terwijl je eigenlijk zin had in brood? En hoeveel rijstwafels, appels en salades heb je gegeten in de hoop dat het je dezelfde voldoening zou geven als die chips, die koekjes en dat broodje? Dat heet fantoom-eten: voedsel dat je eet terwijl je eigenlijk behoefte hebt aan iets anders, en jou dus niet de voldoening geeft die je nodig hebt. Waardoor je blijft hangen in die onrustige strooptocht van de bank naar de keuken, op zoek naar voldoening.
We proberen vaak naarstig houvast te vinden in meer en striktere eetregels en ontzeggingen, in de hoop dat we onszelf dan ‘beter in de hand kunnen houden’. Maar: die regels en restricties zorgen er juist voor dat we alleen maar méér met eten bezig zijn. Kortom: hoe meer jij controle probeert te hebben over eten, hoe meer eten controle heeft over jou. En voor je het weet, zit je klem tussen je eetregels en je eetbuien, en kom je in die fase waarin je voortdurend ontevreden bent over de eetkeuzes die je maakt omdat je je niet aan je eetplan houdt.
PROBEER DIT EENS:
- Maak eens een lijst van al je eetregels en ontzeggingen. Niet eten na 8 uur ’s avonds, niet meer dan twee boterhammen bij de lunch, onder het X aantal calorieën blijven per dag, automatisch kiezen voor een vetarme of suikerarme variant, op de menukaart meteen speuren naar de lichtste maaltijd of – niet zo expliciet – het voortdurende sluimerende voornemen om nu echt minder te gaan eten. Neem ruim de tijd voor die lijst en vul hem aan als je weer een regel opmerkt. Probeer vervolgens eens iedere keer dat je een eetkeuze maakt in gedachten voor te stellen dat je dat lijstje verfrommelt en in de prullenbak gooit.
- Check vervolgens in bij jezelf en in je lichaam. Doe je ogen even dicht en bevraag jezelf: Hoe voelt mijn lichaam nu? Wat wil ik nu echt eten? Waar heb ik behoefte aan? Laat verschillende opties door je hoofd gaan en merk op hoe je erop reageert. Kies vervolgens dat waar je écht zin in hebt en geniet van de keuze die je hebt gemaakt.
Als je eet volgens regels en ontzeggingen, dan betekent een ‘perfecte’ eetkeuze maken vaak dat je kiest voor de lichtste, kleinste of gezondste variant. Als je eet volgens de signalen van je lichaam en volgens jouw behoeftes, dan is de beste eetkeuze voor jou datgene wat jou op dat moment voldoening en verzadiging geeft.
Soms is een eetbui dus duidelijk het gevolg van ontzeggingen. Maar wat ik ook vaak hoor (en ik zelf vroeger ook veel heb ervaren) zijn uitspraken als: “tijdens een eetbui kan ik even vluchten, hoef ik niets te voelen, heb ik even een moment voor mezelf, geen verantwoordelijkheden en kan ik echt even ontspannen.”
Herken je dat? Dat een eetbui voelt als een fijne, veilige bubbel? Dan zit er meer besloten in een eetmoment dan alleen willen eten, trek hebben of eindelijk mogen eten wat je jezelf hebt ontzegd. Het heeft een functie voor je. Het eetmoment op zichzelf doet iets voor je en geeft je iets waar je behoefte aan hebt. Zoals eindelijk even tijd voor jezelf, je onrust of emoties even niet voelen, even niet hoeven denken aan wat je allemaal nog moet doen, even vluchten voor de realiteit.
Dan herken je het vast ook wel dat je aan de ene kant graag van je eetbuien af wilt, maar dat je het aan de andere kant moeilijk vindt om er afscheid van te nemen. Want het kan gewoon ook zo ontzettend fijn zijn om even in die eetbubbel te zitten, en je bent er waarschijnlijk heel goed in om op dat moment nog niet te denken aan de spijt of de schaamte die je achteraf voelt. En dat maakt eten zowel je grootste vriend als je vijand.
Wat een frustrerende spagaat, nietwaar? Maar je bent hier echt niet alleen in. Ik was ook altijd erg gehecht aan mijn eetbuien, hoe hard ik mezelf na een eetbui ook vervloekte. Stiekem kon ik soms ook echt naar zo’n eetbui uitkijken en dus plande ik ze ook wel eens in.
PROBEER DIT EENS:
- Laat de strijd tegen eetbuien even los. In mijn praktijk gebruik ik veel manieren om met eetbuien aan de slag te gaan. Maar waartoe ik je nu vooral wil aanmoedigen is om de strijd tegen de eetbuien even los te laten en te accepteren dat het een manier voor je kan zijn om spanning los te laten.
- Herken je coping strategieën. We hebben allemaal behoefte aan momenten waarop we de realiteit ontvluchten. Zeker in deze rare coronatijden, maar ook als het leven zijn normale gangetje gaat. Stress en druk bouwen zich voortdurend op en af in ons leven en we gaan daar op wisselende manieren mee om. Kijk eens goed naar alle dingen die jij doet om ontspanning, tijd voor jezelf of vergetelheid te ervaren. Ik vermoed dat er meerdere dingen op je lijst staan. Soms ga je sporten, soms kijk je TV. Soms neem je een bad, bel je een vriendin, drink je een glas wijn, ga je wandelen, opruimen, een podcast luisteren, slapen of scrollen door social media. Dit zijn coping strategieën: dingen die je doet om lastige momenten het hoofd te bieden of om tegemoet te komen aan een behoefte.
- Besef dat eten eigenlijk niet meer of minder is dan één van je coping strategieën in een lijst van vele. Het kan alleen vervelend voelen als je het idee hebt dat je structureel de neiging hebt om voor eten te kiezen op lastige momenten of wanneer je behoefte hebt aan ontspanning. Zet jouw coping strategieën daarom eens op een neutrale rij. Ik bedoel daarmee dat je geen onderscheid maakt in slechte of goede manieren van coping. Een bad of een wandeling is niet beter dan een glas wijn of een zak chips. Alle coping strategieën zijn menselijk.
- Wanneer je ervaart dat je een moment van vluchten, ontspanning of vergetelheid nodig hebt, pak dan die lijst er eens bij en kijk wat er met jou resoneert op dat moment. Waar het om gaat is dat je de coping strategie kiest die jou op dat moment het beste helpt. Als je conclusie is dat een eetmoment precies is wat je nodig hebt, dan is dat oké. Maar je hebt dan in ieder geval een bewuste keuze gemaakt. Maak er dan ook een fijn eetmoment van: eet wat je echt lekker vindt en geniet er bewust van, zodat het eetmoment precies voor je doet wat je op dat moment nodig hebt.
Je wilt afvallen (of dat nu 5, 10 of 20 kilo is) of je bent niet tevreden met de vorm en omvang van je lijf. Dit is een cruciaal onderdeel van de cyclus ‘diëten/eetbuien hebben’, omdat onvrede over je lijf of gewicht onvermijdelijk drukt legt op eten. Het is gewoon ontzettend moeilijk om ontspannen met eten om te gaan als je de druk voelt om je lichaam te veranderen door minder of anders te eten.
Vrijwel iedere eetkeuze wordt dan een zware evaluatie: als ik dit eet, ben ik dan goed of slecht bezig? Draagt dit bij aan afvallen of niet? Zo wordt het maken van een eetkeuze niet alleen erg verkrampt, maar is het ook nog eens bijna allesbepalend voor je gevoel van eigenwaarde. Je eetkeuzes zijn heel nauw verbonden met hoe je je voelt in en over je lichaam, en andersom. Herken je dat bij jezelf? Als het cijfer op de weegschaal tegenvalt, vormt er zich meteen een plan in je hoofd om ‘beter’ te gaan eten. Soms kun je je daar wel even aan houden, maar meestal verval je weer snel in ‘what-the-hell’, ‘pakken wat je pakken kan’, of het ‘fantoom-effect’.
PROBEER DIT EENS:
- Verplaats je gewicht naar het achterplan. Het volledig loslaten van je gewicht en het omarmen van je lijf zoals het is kan nog voelen als een veel te grote stap. Begin vandaag dan eens met één besluit: om je gewicht naar de achtergrond te verplaatsen. Laat het even niet leidend zijn in wat je doet. Zet het op de achtergrond en geef jezelf de ruimte om aan je relatie met eten en je lijf te werken. Lukt het je om dat nu te doen? Om nu hardop tegen jezelf uit te spreken: ik verplaats mijn gewicht naar de achtergrond, zodat ik me volledig kan richten op het herstellen van mijn relatie met eten? Het geeft niet als je dit misschien nog moeilijk vindt. Dat is heel begrijpelijk als je lichaam en gewicht al zo lang een ding zijn. Ieder moment dat je jezelf eraan herinnert is er één.
- Maak vervolgens het plan om geen plan meer te volgen. Dat klinkt natuurlijk heel erg tegenstrijdig, nietwaar? Wat het betekent is dat je jezelf voorneemt om voorlopig even niet aan een nieuw eetplan, nieuwe lijnpoging of nieuw dieet te beginnen. Zodat je ruimte voor jezelf creëert om meer ontspannen met eten en je lijf om te leren gaan.
- Laat het aan je voorbij gaan. Kom je op Facebook een artikel tegen over hoe je snel gewicht kun verliezen door nu te stoppen met koolhydraten (of wat dan ook)? Zeg tegen jezelf: nu even niet. Mijn focus ligt nu even ergens anders. Laat het artikel aan je voorbijgaan en scroll door. Hoor je een vriendin vertellen over hoe ze al 5 kilo kwijt is met een Paleo dieet? Zeg tegen jezelf: ik ga er niet in mee. Ik ga haar niet uitvragen over wat ze eet en ik ga het niet googelen. Nu even niet. Ik laat dit voor nu even aan me voorbijgaan. Dit is nu niet wat ik nodig heb.
- Leg je innerlijke stem het zwijgen op. Word je ’s ochtend wakker met een hoofd vol zelfverwijt en het gevoel dat het echt zo niet langer door kan gaan met dat lijf? Zeg tegen die stem in je hoofd: nu even niet. Ik heb je gehoord, maar ik laat het even passeren. Even geen nieuw verbeterplan op dit moment. Ik ben iets anders aan het proberen.
TOT SLOT WIL IK GRAAG DIT TEGEN JE ZEGGEN:
Het herstellen van je relatie met eten gaat niet over één nacht ijs. Je hebt er een paar jaar en meerdere lijnpogingen over gedaan om op dit punt te komen, en het vraagt ook tijd om dit weer om te draaien. Dat is oké, dat hoort erbij. Gun jezelf die tijd en die ruimte. De angst om in deze lockdown veel aan te komen in kilo’s is heel begrijpelijk als je al lang bezig bent om juist je gewicht in de hand te houden. Maar ik hoop dat je nu ziet dat nóg strenger voor jezelf zijn niet werkt.
Als jij en ik een beetje op elkaar lijken, dan heb jij al heel lang heel erg je best gedaan. Om af te vallen, een slanker lichaam te krijgen en eindelijk minder en normaal te eten. Je hebt zo hard gewerkt. Je hebt zo lang doorgezet. Je hebt steeds weer iets nieuws geprobeerd en jezelf steeds weer herpakt nadat je merkte dat je laatste lijnpoging niet werkte op de lange termijn. Als er iemand discipline en doorzettingsvermogen heeft, dan ben jij het. Ook al voelt het voor jou misschien niet zo.
Misschien is het tijd om iets anders te proberen, in plaats van meer van hetzelfde?
Misschien voel je wel aan dat een nieuw dieet of lijnplan niet de oplossing voor jou is, maar dat het alleen maar je eetbuien in stand houdt. Dan is het tijd om het lijnen en doelgericht gewichtsverlies los te laten en je aandacht te verschuiven naar body positivity, lichaamsacceptatie en een ontspannen relatie met eten. Niet altijd makkelijk, wel heel erg de moeite waard.
Wees in de tussentijd mild en aardig voor jezelf. In het boek ‘Eten, bidden en beminnen’ zei een Italiaan deze wijze woorden:
“Je moet altijd aardig voor jezelf zijn als je iets nieuws aan het leren bent.”
Meer over lichaamsacceptatie en eetbuiten, lees je op Danielles website Bureau Body Positive: www.bodypositive.nl
