‘Ben je gefrustreerd?’. Op die vraag krijg je vast niet meteen een sluitend antwoord van je kleuter. Ook al heeft ie net z’n sneakers door het huis gekeild omdat z’n veters na zeven pogingen nog steeds niet succesvol geknoopt raakten. En is het antwoord dus redelijk overduidelijk ‘ja’. Over emoties praten met onze kiddo’s is zo simpel niet. Of toch niet wanneer we het op ‘onze’, volwassen manier proberen. Met onze, volwassen woorden en begrippenkaders. Op kindermaat kan het wél, heel gemakkelijk zelfs, aan de hand van boekjes en voorleesverhalen.
Et voilà. Vandaag verwelkomen we kinderpsychologe Sarah Verschueren in ons motel. In haar koffer: redenen waarom boekjes écht helpen bij het (h)erkennen en omgaan met emoties + een stapeltje voorleesfavorieten.
- JE DEELT EEN WOORDENSCHAT
Kinderen zijn op jonge leeftijd nog niet zo heel talig. Door samen boekjes te lezen kan je toch over emoties praten, zonder moeilijke woordenschat of vage begrippen. Neem nu het groene Draakje Vurig dat gefrustreerd raakt, en daardoor langzaamaan oranje en vervolgens rood kleurt, om dan vuur te gaan spuwen? Dankzij de metafoor begrijpt een kind hoe het draakje zich voelt. En hij herkent het: als hij gefrustreerd of boos wordt, begint er bij hem misschien ook iets te borrelen?
2. HET GESPREK VOLGT VANZELF
We praten vaak heel algemeen over gevoelens. “Hoe voel je je?” of “Waarom ben je boos?”. Voor een kind is het allesbehalve evident om daarop te antwoorden. Door samen een boekje te lezen waarin heel specifieke emoties zoals boosheid, verdriet of jaloezie benoemd worden, komen de verhalen vaak vanzelf los.
3. BOEKJES LEVEN VERDER NA DE VOORLEESMOMENTEN
Je kan de metaforen en begrippen uit de boekjes ook gebruiken wanneer jullie niet samen voorlezen. Gewoon, tijdens dagelijkse activiteiten. Krijgt je dochter haar jas niet zo vlotjes aan als ze zou willen, of valt de blokkentoren van je zoon telkens weer om? Dan kan je over frustraties praten met je kind, zonder het woord frustraties te gebruiken. Je zegt: “Wat je doet lukt niet, en daar word je een beetje oranje van hé, net als Draakje vurig?”.
4. HET ‘OH, IK BEN NIET ALLEEN-EFFECT’
Een verhaal prikkelt de kinderfantasie! Kinderen leven zich heel gemakkelijk in, ze herkennen zichzelf helemaal in de superheld of het hoofdpersonage. En daardoor voelen ze zich ook begrepen. Want: misschien dacht je kind dat hij of zij de énige is die soms eens boos of bang is?
5. BOEKJES ZIJN NIET CONFRONTEREND
Het hoofdpersonage is meestal geen kleuter van pakweg vier, maar een diertje of een voorwerp. Dat zorgt ervoor dat het kind het verhaal en de boodschap wat meer vanop afstand kan bekijken. Het kind herkent zich erin, maar voelt het niet aan als een confrontatie met het eigen gedrag. Zo komt de boodschap fijner binnen.
Uit de lievelingsbibliotheek van
kinderpsycholoog Sarah:
HET KLEURENMONSTER
- Auteur: Anna Llenas
- Doelgroep: 3 – 6 jaar
- Over: emoties verkennen en erover praten
Synopsis: het kleurenmonster is een beetje in de war. Hij voelt zich blij, verdrietig, boos, bang en kalm tegelijk. Wat is er met hem aan de hand? Met de hulp van een meisje probeert hij alle emoties die hij voelt een eigen plek te geven. Een pop-up-boek waar de monsters uitspringen wanneer je het openslaat en dat dus écht tot leven komt.
Helpt, omdat: elke emotie krijgt in het boek een kleur en dat geeft kinderen houvast. De kleurtjes maken de emoties tastbaar: kinderen kunnen onthouden dat ‘geel’ bijvoorbeeld ‘blijdschap’ betekent. Heel handig om met je kind over emoties te praten: “Voel je je misschien een beetje blauw, nu?”
Ook leuk: er bestaan ook kleurboeken en een leuk gezelschapsspel van.
DRAAKJE VURIG
- Auteurs: Josina Intrabartolo en Janneke van Olphen
- Doelgroep: 4 – 6 jaar
- Over: frustraties
Synopsis: Draakje vurig wil een vlot bouwen, maar dat lukt niet zo goed. Tijdens het bouwproces kleurt het groene draakje langzaamaan oranje: de spanning en frustratie stijgen. Tot hij uiteindelijk helemaal rood wordt en vuur spuwt. Woeps, z’n hele vlot in brand! Achteraf voelt hij zich verdrietig en een beetje beschaamd. Gelukkig is er mama, om hem te troosten.
Helpt, omdat: het stijgen van de spanning wordt visueel weergegeven en biedt ook herkenbaarheid voor jonge kinderen. Raken ze gefrustreerd omdat iets niet lukt, dan voelen ook zij iets in zich ‘borrelen’, vaak met een ‘ontploffing’ als resultaat. Draakje Vurig is heel herkenbaar voor ouders van ‘vurig sensitiefjes’, maar ik bekijk het verhaal ook graag algemener en gebruik het om met jonge kinderen over frustraties te praten.
Ook leuk: hier kan je een spanningsmeter downloaden, waarop je kind kan aangeven hoe het met zijn spanningsniveau is gesteld. Handig om in huis op te hangen.
DRAAKJE DRUK
- Auteur: Mylo Freeman
- Doelgroep: 4 – 6 jaar
- Over: temperamentvolle kinderen die veel bewegen
Synopsis: alweer een verhaal over een draakje. Ditmaal een heel temperamentvol exemplaar dat de hele tijd wiebelt, draait, beweegt en dingen omstoot. Draakje Druk is nogal ‘hevig’ en dat zijn z’n mama en zus een klein beetje beu. En soms laten ze dat merken. Draakje voelt zich schuldig, maar kan er niets aan doen. En nu?
Helpt, omdat: dit verhaal zorgt voor herkenning bij onrustige, temperamentvolle kinderen die veel bewegen. En waarvan de ouders soms wel eens geïrriteerd reageren op dat drukke gedrag (hé, we zijn allemaal maar mensen!).
Ook leuk: dit boekt reikt je een fijne, geruststellende manier aan om met je kind in dialoog te gaan. Want, de moraal van het verhaal luidt: hoe rustig of druk je ook bent, je ouders blijven je altijd graag zien.
DAANTJE HET VULKAANTJE
- Auteur: Mandy Langbroek
- Doelgroep: 3 – 6 jaar
- Over: overspoelende emoties en boosheid
Synopsis: Wanneer Daantje het Vulkaantje wordt overspoeld door emoties, gaat z’n lava borrelen, stijgen en daarna… barst hij uit. Hij heeft namelijk een geheim: omgaan met zijn gevoelens, vindt hij nog moeilijker dan rekenen of taal.
Helpt, omdat: Het beeld van de uitbarstende vulkaan is alweer een metafoor die kinderen heel goed kunnen vasthouden. Kinderen kunnen hun emoties nog niet onder controle houden: de ‘emotieregulatie’ is nog in volle ontwikkeling. Omgaan met gevoelens moeten ze leren, en ze leren het van ons. Ze kijken hoe wij met emoties omgaan, maar ook hoe dat in voorleesverhalen gebeurt. Daarom is Daantje Het Vulkaantje zo’n leuk boek: het helpt je om samen met je kind na te denken over (intense) emoties en erover te praten.
Ook leuk: “Ontplof jij ook weleens?’, “Wat doe je als je ontploft?”: de vragen in het boek zorgen er als vanzelf voor dat er een gesprek-op-kindermaat ontstaat over emoties.
DE MOEDHOED
- Auteur: Lida Dijkstra
- Doelgroep: 4 – 6 jaar
- Over: angsten
Synopsis: bang voor een blaffende hond, voor het donker of voor de geluiden onder het bed? Mees herkent het helemaal. Gelukkig is er opa, die precies weet wat Mees nodig heeft: een moedhoed!
Helpt, omdat: je kind ontdekt dat hij / zij niet de enige is die zich soms angstig voelt. Het verhaal biedt dus herkenning, maar ook: een leuke, creatieve oplossing. Want je kan natuurlijk ook zelf een moedhoed maken, samen met je kind!
Ook leuk: in het boek vind je een schema, om zelf een moedhoed te vouwen.
PJOTTER ZEGT ALTIJD JA
- Auteur: Steven Gielis & Julie van Hove
- Doelgroep: 4 – 8 jaar
- Over: o.a. zelfvertrouwen, praten over gevoelens, fouten maken
Synopsis: Pjotter wil aardig zijn en zegt daarom altijd ja. Maar hij vergeet daardoor soms lief te zijn voor zichzelf. Daarom vraagt hij raad aan een wijze uil.
Helpt, omdat: het is een boek dat je kind helpt om zichzelf beter te leren kennen. Op veel vlakken: het gaat over meer zelfvertrouwen krijgen, over hoe je kan denken wanneer je een fout hebt gemaakt, over zenuwen en hoe je ze kan verminderen door rustig te ademen.
Ook leuk: het is een prachtig geïllustreerd verhaal mét nog superveel oefeningen erbij, die je samen met je kind kan doen. Een fijne manier om samen te werken aan dat zelfvertrouwen.
ALS VERDRIET OP BEZOEK KOMT
- Auteur: Eva Eland
- Doelgroep: 3 – 8 jaar
- Over: dat het oké is om verdrietig te zijn
Synopsis: op een dag staat ‘verdriet’ voor de deur. En wat doe je dan? Het kindje in dit boek probeert het verdriet weg te duwen. In een kast, bijvoorbeeld. Maar dat lukt niet. Gaandeweg leert ze om het verdriet toe te laten in haar huis.
Helpt, omdat: verdriet laat zich niet wegduwen. De boodschap dat het oké is om verdrietig te zijn of om tranen te tonen, is tevens een mooie reminder voor de volwassen voorlezer die dat ook weleens durft te vergeten.
VERHALEN VOOR GEVOELIGE OORTJES
- Auteur: Wendy Janssens
- Doelgroep: 6 – 11 jaar
- Over: verschillende moeilijke thema’s
Synopsis: dit is een bundel kortverhalen. Elk verhaal gaat over een ander thema: rouw, faalangst, veerkracht, durf, perfectionisme omgaan met nieuwe situaties, piekergedachten voor het slapengaan…
Helpt, omdat: over de meeste, vaak moeilijk bespreekbare thema’s vind je in deze boekenreeks (want er zijn ondertussen al meerdere delen) wel een verhaal om samen te lezen.
Ook leuk: na elk verhaal volgen er ook wat opdrachtjes, waarmee ouders en kinderen samen aan de slag kunnen.
HET MEISJE DAT NOOIT FOUTEN MAAKTE
- Auteur: Mark Pett
- Doelgroep: 4 – 6 jaar
- Over: perfectionisme en faalangst
Synopsis: Isabelle maakte nog nooit een fout. Maar wanneer dat bijna wél gebeurt, wordt ze plots heel bang om fouten te maken. Zeker tijdens de toneelvoorstelling die gepland staat. Wat nu?
Helpt, omdat: de boodschap ‘om iets te leren, is het belangrijk om fouten te maken’ is er een die je graag wil meegeven aan perfectionistisch aangelegde kinderen. Het neemt de druk weg dat ze altijd alles meteen goed moeten doen. Fouten maken mag, én het is nog leerrijk ook.
